6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu md. 26’da “Hâkim, tarafların talep sonuçlarıyla bağlıdır; ondan fazlasına veya başka bir şeye karar veremez. Duruma göre, talep sonucundan daha azına karar verebilir” hükmüne yer verilmiştir. Bir diğer söyleyişle, hâkim, kural olarak tarafların talepleriyle bağlıdır. Ancak anonim şirketin haklı sebeple feshi davası, bu durumun istisnasını öngörmüş ve hâkime olağanüstü bir takdir yetkisi tanımıştır[1]. Davacı, talebinde hiçbir alternatif çözümden bahsetmemiş veya birkaç alternatif çözümden söz etmiş olsa bile, mahkeme re’sen istediği alternatif çözüme veya feshe karar verebilir ya da davayı reddedebilir[2]. Bununla birlikte, hâkime bu yetkinin tanınması, mahkemenin anonim şirkette istediği gibi düzenleme yapma yetkisine sahip olduğu anlamına gelemez. Aksi takdirde, bir yandan 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu md. 340 ile hiçe sayılan sözleşme özgürlüğü, diğer yandan TTK md. 531’in hâkime verdiği takdir yetkisiyle anonim şirketlerde hâkimin hukuku egemen olur.
TTK md. 531’de kendisine tanınan takdir yetkisini kullanırken hâkim, hukuka ve hakkaniyete göre karar vermelidir(4721 sayılı Türk Medeni Kanunu md. 4). Bununla birlikte, hâkim “duruma uygun düşen ve kabul edilebilir” alternatif çözümlere hükmederken şirketin iç işlerine müdahale ettiğini hatırlayarak hukukun ve anonim şirketin temel ilkeleri ile kurulların devredilemez yetkilerini göz ardı etmemelidir. Hâkim, davanın sonunda şirketteki mevcut sorunu ortadan kaldıracak ve ihtiyaca cevap verecek bir kararın altına imza atmalıdır[3]. Son olarak, bu davanın amacının azınlığı korumak ve fakat nihai amacının anonim şirketin devamlılığını sağlamak olduğu da unutulmamalıdır.
Osman Can BAŞDEMİR
[1] Kendigelen, A.: Türk Ticaret Kanunu Değişiklikler, Yenilikler ve İlk Tespitler, Güncellenmiş 2. Basıdan 3. (Tıpkı) Bası, İstanbul 2016, s. 434-435; Çamoğlu, E.: “Anonim Ortaklığın Haklı Sebeple Feshi Davasının Usulî Hükümleri”, s. 5, www.yargidunyasi.com (E.T.: 21.05.2019); Bahtiyar M.: Ortaklıklar Hukuku, Güncellenmiş 13. Bası, İstanbul 2019, s. 385; Ayhan, R. / Çağlar, H. / Özdamar, M.: Şirketler Hukuku Genel Esaslar, Ankara 2019, s. 459. Ayrıca hâkime tanınan bu takdir yetkisi ile, “rus ruleti”ne benzer bir hukukî tablo yaratıldığı ifade edilmiştir(Ayoğlu, T.: “Anonim Ortaklıkların Haklı Nedenle Feshi”, GÜHFD, 2013/2, Oğuz İmregün’e Saygı Sempozyumu, İstanbul 2013, s. 237).
[2] Poroy, R. / Tekinalp, Ü. / Çamoğlu, E.: Ortaklıklar Hukuku II, Yeniden Yazılmış 13. Bası, İstanbul 2017, s. 341; Tekinalp, Ü.: Sermaye Ortaklıklarının Yeni Hukuku, Değişiklikler ve İkincil Düzenlemelerle Güncelleştirilmiş 4. Bası, İstanbul 2015, s. 334.
[3] Poroy / Tekinalp / Çamoğlu, s. 342.